زمانی که ناسا برنامه فرستادن فضانوردان به فضا را آغاز کرد، با مسئله کوچکي روبرو شد. آنها دريافتند که خودکارهای موجود در فضای بدون جاذبه کار نمي‌کنند.
(جوهر خودکار به سمت پايين جريان نمي‌يابد و روي سطح کاغذ نمي‌ريزد.) براي حل اين مسئله آنها شرکت مشاورين اندرسون را انتخاب‌کردند.
تحقيقات بيش‌از يک دهه طول‌کشيد، 12ميليون دلار صرف شد و درنهايت آنها خودکاري طراحي‌کردند که در محيط بدون جاذبه می‌نوشت، زير آب کار مي‌کرد، روي هر سطحی حتی کريستال مي‌نوشت و از دماي زيرصفر تا 300 درجه سانتيگراد کار مي‌کرد.
اما روسی ها راه حل بسیار ساده ای انتخاب کردند:آنها به جای خودکار از مداد استفاده کردند!
خیلی از مسئله های زندگی ما به همین سادگی حل می شوند،ولی چون ما مهارت حل مسئله را بلد نیستیم،مسائل زندگی مان را آنچنان بزرگ جلوه می دهیم که فکر می کنیم قابل حل نیستند و ما باید تا آخر عمر با این مشکلات دست و پنجه نرم بکنیم!
- مثلا درآمدی که داریم بسیار کم است و مشکل مالی داریم!
- هدفگذاری می کنیم ولی به آن پایبند نمی مانیم!
- وقتی همیشه در هر کاری وقت کم می آوریم!
- وقتی دیگران زحمت های ما را نادیده می گیرند!
- وقتی ارتباط غنی و صمیمی با همسر و فرزندمان نداریم!
- و خیلی از مسئله های ریز و درشت دیگر که فکر می کنیم که اینها بسیار بزرگ هستند و قابل حل نیستند.
و ما در این مقاله می خواهیم به طور مفصل در مورد مهارت حل مسئله صحبت بکنیم و بررسی بکنیم که به چه روشی می توانیم مسائل کوچک و بزرگ زندگی مان را حل بکنیم.
در برخورد با مسئله ها عموما چه اقدامی می کنیم؟
اکثر مردم انتظار دارند که در زندگی خودشان مسئله نداشته باشند.اما وقتی ما به جلو حرکت می کنیم حتما مسئله های مختلفی در سر راه زندگی مان سبز خواهد شد.
مثلا وقتی بچه بودیم،مسئله زندگی مان این بود که چطور به تنهایی بتوانیم راه برویم یا چطور به تنهایی بتوانیم به دستشویی یا حمام برویم!
وقتی که بعدا کمی بزرگتر شدیم،مسئله های زندگی ما هم به همان اندازه بزرگ شدند و نگران این بودیم که معدل ما در مدرسه چند خواهد شد.
و همین طور که بزرگتر و بزرگتر شدیم،مسئله های ما هم بزرگتر شدند و این یک توقع کاملا اشتباهی است که انتظار داشته باشیم که در زندگی به هیچ مسئله ای برخورد نکنیم.
ما به همان اندازه که بزرگ می شویم و رشد می کنیم،مشکلات و مسائل زندگی ما هم به همان اندازه بزرگتر می شوند!
اما اغب مردم عموما در برخورد با مسئله ها چهار رفتار را در پیش می گیرند.
اول اینکه به صورت شیک و مرتب صورت مسئله را پاک می کنند.
مثلا یک شخصی از صبح تا شب در خانه جلوی تلوزیون نشسته و بعدا که می پرسند که چرا کار نمی کنی؟
به صورت خیلی محکم و قاطعانه جواب میدهد که مگه کار هست؟تو این مملکت که کار پیدا نمیشه!
یعنی با این جواب صورت مسئله را پاک می کند و خودش را بدون مشکل نشان میدهد و توقع دارد که در خودش هیچ مشکلی وجود ندارد بلکه انتظار دارد که یک شخصی در خانشان را بزند و از این فرد درخواست و التماس بکند که خواهش می کنم بیا در شرکت ما به عنوان مدیر کار بکن!
یا شخص می بیند که مهارت های ارتباطی را بلد نیست و به جای اینکه وقت و انرژی بگذارد که مهارت های ارتباطی را یاد بگیرد تا بتواند ارتباط خوبی با دیگران برقرار بکند،می گوید که همه مرد ها این شکلی هستند یا همه زن ها این مدلی هستند و با این جواب خودش را قانع می کند که هیچ مسئله ای وجود ندارد و خودش نباید تغییری ایجاد بکند بلکه باید دیگران و شرایط بیرونی تغییر بکند!
دوم اینکه جرات نمی کنند با مسئله های خودشان روبرو بشوند.
مثلا یک شخصی می خواهد در زندگیش نظم داشته باشد و همه چیز طبق برنامه پیش برود ولی در روز اول که می خواهد با برنامه کار بکند،یک کار یهویی دیگر برایش پیش می آید و کل برنامه ای که قبلا ریخته بود،از بین می رود!
بعدا می گوید که تمام تلاش خودم را کردم تا در زندگی برنامه داشته باشم ولی نشد!!!
اصلا برنامه ریزی برای ما نیامده است و باید همین طوری زندگی کرد و هر چه آید خوش آید!
سوم اینکه به جای تصمیم جدی یک تصمیم کم ریسک می گیرند.
مثلا شخص می داند که باید خانه خودش را تغییر بدهد، چون بسیار قدیمی شده و هر لحظه ممکن است در و دیوار روی سرشان فرود بیاید!
ولی به جای تغییر خانه تصمیم میگرد که یک رنگی به در و دیوار خانه بزند! و بعد از 3 ماه پنجره هایش رو عوض می کند و همین طور خودش را سرگرم کارهای بسیار کوچک می کند و نمی داند که خود خانه مسئله است نه تغییر رنگ و پنجره ها.
چهارم اینکه بسیار کوتاه مدت فکر می کنند.
مثلا وقتی که والدین می خواهند فرزندشان تکلیف مدرس را انجام بدهد،همان موقع با تنبیه فرزندشان به هدف خودشان می رسند ولی فردا فرزندشان همان رفتار قبلی را انجام میدهد و تکالیف خودش را انجام نمی دهد!
در حل مسئله باید بلند مدت فکر بکنیم و کاری انجام بدهیم دیگر این مسئله تکرار نشود.
و به طور کلی حل مسئله به ما این قدرت را می بخشد که کنترل زندگی مان را در دست خودمان بگیریم و آن طوری زندگی بکنیم که خودمان دلمان می خواهد و اگر مهارت حل مسئله را بلد نباشیم،به جای اینکه کنترل زندگی مان را در دست داشته باشیم،مسئولیت گریزی می کنیم و هر روز مشکلات زندگی ما بزرگتر و زیاد تر می شوند و بعد از مدتی می بینیم که با انبوهی از مشکلات حل نشده مواجه هستیم که همه اینها می تواند پدر ما و زندگی ما را استخراج بفرمایند!
چه مسائلی را مسئله نمی دانیم؟
در زندگی ما گاهی اوقات مسئله هایی ایجاد می شود که اصلا فکر نمی کنیم اینها مسئله باشند و البته قابل حل.
مثلا چند نمونه از مشکلاتی که فکر می کنیم باید همیشه باشند:
- اگر همیشه در ترافیک هستید
- اگر یادداشت هایی که می نویسید را گم می کنید
- اگر مکالمه های تلفن شما بیش از حد طول می کشد
- اگر جلسات کاری طولانی دارید
- اگر همیشه دیر سرقرار می رسیم
و تا دلتان بخواهد این نوع مسئله های کوچک و نادیده گرفته شده در زندگی ما وجود دارد که اصلا به آنها اهمیت نمی دهیم.
و در حالت کلی اگر چیزی باعث نارضاتی شما می شود،آن یک مسئله است و حتما راه حلی برای حل آن وجود دارد.
و حالا به زندگی خودتان نگاه بکنید و ببینید که چه چیزهایی باعث نارضایتی شما می شود و آنها را حتما یادداشت بکنید.
پیش نیاز مهارت حل مسئله
حل مسئله یک سری پیشنیاز هایی دارد که در ادامه به طور خلاصه به آنها می پردازیم:
اول:باید با خودمان یک جلسه اختصاصی برگزار بکنیم در یک زمان مشخص و کاملا هم بسیار جدی.چون می خواهیم تغییر اساسی در روند زندگی خودمان ایجاد بکنیم و یکی از مسائل موجود در زندگی مان را حل بکنیم.
اصلا چه کاری مهمتر از این کار!
دوم:با دید فرصت بهش نگاه بکنیم.یعنی اگر این مسئله را حل بکنم،در زندگی و کارم چقدر پیشرفت می کنم.
و اگر به تمام پیشرفت هایی که در جهان اتفاق افتاده،نگاه بکنید،اول یک مشکلی وجود داشت و بعد از اینکه همان مشکل حل شد،پیشرفت اتفاق افتاد.
مثلا در رفت و آمد با شتر و اسب مشکلاتی وجود داشت،بعدا هواپیما و اتومبیل اختراع شد.
در گرم شدن با آتش مشکلی وجود داشت،بعدا بخاری اختراع شد.
خلاصه با حل هر مسئله ما می توانیم یک گام در زندگی و کار خودمان پیشرفت بکنیم.
سوم:حتما باید همه چیز مکتوب شده باشد.
نوشتن در حل مسئله معجزه می کند و باید هر چیزی یا ایده ای که به ذهنمان می رسد را بنویسیم.چون ذهن ما محل جمع آوری افکار نیست،بلکه کار اصلی مغز ما ایده پردازی است و وقتی می نویسیم،ذهن خودمان را خالی می کنیم و در این صورت ذهن ما می تواند بسیار عالی تر ایده پردازی بکند.
گام اول حل مسئله:شناخت
یکی از مهمترین گام ها برای حل مسئله،شناخت درست مسئله است. اجازه بدهید با یک مثال این موضوع را برای شما توضیح بدهم:
بسیاری از مردم هستند که احساس می کنند مشکل تنبلی دارند و نمی توانند صبح زود از خواب بیدار شوند؛ صبح زود که نه بهتر است بگوییم اصلا نمی توانند صبح بیدار شوند چه برسد به اینکه صبح زود بیدار شوند.
وقتی با این افراد صحبت می کنیم فکر می کنند مشکلشون تنبلی است در صورتیکه مشکلشون تنبلی نیست بلکه مسئله را اشتباه متوجه شدند و هدف و رسالتی ندارند،اصلا انگیزه ای برای صبح زود بیدار شدن ندارند.
وقتی هدف و رسالتی نداشته باشیم خب دلیلی نمی بینیم برای صبح زود بیدار شدن؛ خب حالا منظورمون از درست متوجه شدن حل مسئله را متوجه شدید؟
شما تنبل نیستید که صبح ها نمی توانید دیر از خواب بلند می شوید بلکه هدف یا رسالتی برای زود بیدار شدن ندارید. شناخت اشتباه حل مسئله باعث می شود راه کارهای اشتباهی هم برای خودمون ارائه بدیم که هیچ کمکی به ما نخواهد کرد.
دوم اینکه در شناخت مسئله،نقش خودمان را پیدا بکنیم و نگوییم که ایراد از دیگران است.
مثلا ممکن است بگویید که شغل نیست و وضعیت اقتصادی بد است و به خاطر همین نمی توانم درآمد خوبی داشته باشم.
سوال اینجاست که آیا من بهترین خودمم؟من مهارت کافی دارم؟من چه چیزخاصی دارم که متمایز از دیگران باشم؟
یا مثلا با همسرش و فرزندش مشکل ارتباطی دارد و نمی تواند خوب ارتباط برقرار بکند و همیشه جر و بحث می کنند.
و خیلی از افراد در این شرایط می گویند که باید طرف مقابل من تغییر بکند و من هیچ مشکلی ندارم!
سوال:آیا تو بهترین خودت بودی؟آیا وظیفه خودت را به خوبی انجام دادی؟ایا مهارت های ارتباطی را بلد هستی؟
وقتی نقش خودمان را در مسئله نپذیریم،هیچ حل مسئله ای اتفاق نخواهد افتاد.
و بعد از اینکه مسئله خودمان را کاملا شناختیم ،باید مکتوب بکنیم.
لطفا این کلمه را از دایره واژگان خود حذف بکنید.
کلمه ای که اجازه نمیدهد ما مسائل را حل بکنیم،کلمه نمیشه است.
نمیشه؛ کلمه ای که بسیاری از مردم به کار می برند.
اگر می خواید تفاوتی ایجاد کنید
اگر می خواید یک ارزشی به این دنیا اضافه کنید
اگرمی خواید اوضاع کاری خودتون را بهتر پیش ببرید
اگر می خواید مسائلتون را بهتر حل کنید
به جای نمیشه، بگیم چطوری میشه؟ به عنوان مثال وقتی تو بحران ها و چالش های اقتصادی بدی هستیم خیلی ها از این جمله استفاده می کنند که تو این شرایط نمیشه کار کرد و جملات نا امید کننده به کار می برند، اما بسیاری باور دارند که درشرایط نامناسب اقتصادی هم می توان موفق بود.
گام دوم حل مسئله:روش های حل مسئله
اگر همان گام اول را متوجه شویم، شاید بتوانیم از وقوع بسیاری از مسائل جلوگیری کنیم یا خیلی از مسائل را حل کنیم!
می گویند: «فهمیدن صورت سوال یعنی نصف جواب!»
حالا فرض کنید صورت سوال را به صورت واضح مشخص کردید. وقت آن است که روش های حل مسئله را یاد بگیرید.
نکته اولیه این است که ما بسیاری از مسائلی که برایش راه حل های عالی وجود دارد را به دنبال حل کردنش نمی رویم.
مثلاً اگر زیاد به تعارض میخورید، راه حل ساده است:
- در زمینه حل تعارض آموزش ببین!
- اگر زیاد ولخرجید، هوش مالی تان را تقویت کنید.
- اگر مهارت های ارتباطی تان ضعیف است، مقالات مرتبط بخوانید.
- جستجو در اینترنت و سایت های مفید را فراموش نکنید.
نکته بعدی در گام دوم این است که مسائل را باید با افراد مرتبط یا راه های مرتبط حل کرد. مثلاً در تعارض با رییسمان گفتگتو با سایر کارمندان بی فایده است. چون احتمالاً نه تنها کاری از دستش بر نمی آید بلکه ما را نا امید تر می کند وراه حل های غیرمنطقی پیشنهاد می دهد. بلکه در عوض از مبادی رسمی تر و موثرتر می توانیم این تعارض را حل کنیم.
البته که مشورت گرفتن از دوست یا همکار در زمینه های گوناگون قطعاً اشکالی ندارد. اما به شرطی که بتواند حداقل کاری برای ما انجام دهد و موثر باشد.
و نکته بسیار مهم این است که تمام راه حل هایی که پیدا کرده اید،باید مکتوب شده باشد و هر چقدر راه حل هایی پیدا شده بیشتر باشد،به همان اندازه بهتر است.در پیدا کردن راه حل ها،گوگل اصلا فراموش نشود.
گام سوم حل مسئله:انتخاب و اجرای روش
فرض کنید با این مسئله روبرو شده اید: «درآمدم کم است و نمیدانم چطور هزینه های زندگی ام را پوشش دهم».
در گام دوم ده ها ایده پیدا کرده اید که میزان درآمدتان را زیاد کنید. اما شما فقط می توانید یکی از ایده ها را انتخاب کنید.
یک راه خوب برای انتخاب یک روش، استفاده از جدول T است.
فرض کنید در نهایت دو روش را انتخاب کرده اید.
برای هر روش یک جدول T رسم می کنید. سپس در یک طرف جدول معایب و یک طرف دیگر مزایای آن روش را می توانید بنویسید.
در نهایت این معایب و مزایا را با هم مقایسه کنید و روش اصلی را انتخاب کنید.
حتی اگر بعداً دیدیم که این روش مطلوب نیست، چیزی از دست نداده ایم. یک روش یاد گرفته ایم که جواب نمی دهد!!!!
مثلاً می توانید دو روش «اضافه کار کردن» و یا «گرفتن یک پروژه جدا از کار» را باهم مقایسه کنید و ببینید کدام یک را انتخاب کنید.
و مطمئن باشید که هر راه حلی را که انتخاب کردید،مشکلات خاص خودش را دارد و شما باید انتخاب کنید با کدام مشکلات راحتر هستید.
مشکل بی پولی برای شما قابل تحمل است یا مشکل تلاش کردن،نه شنیدن و یادگرفتن برای بدست آوردن درآمد زیاد!
و این شما هستید که انتخاب می کنید با کدام مشکلات زندگی بکنید.
گام چهارم حل مسئله:بازخورد گرفتن
برای اینکه مسئله های ما کاملا حل شوند،نیاز داریم که از روش های اجرای خودمان بازخورد بگیریم تا بتوانیم به نتیجه دلخواه خودمان دست پیدا بکنیم.
گاهی اوقات می شود که ما یک روش اجرایی را در نظر گرفتیم ولی به نتیجه ای نرسیدیم و در این نقطه بسیاری از افراد ماجرا را ول می کنند و می گویند که من از اول می دانستم که این مشکل من حل شدنی نیست!
ولی وقتی از روش اجرایی خودمان بازخورد بگیریم،در این صورت مشکل اصلی را پیدا می کنیم.
برای باز خورد گرفتن باید چند سوال از خودمان بپرسیم:
- سوال اول:آیا نتیجه ای که می خواستم حاصل شد؟
- سوال دوم:آیا ایراد از خود روش بود یا نحوه اجرای روش؟
- سوال سوم:چطور می توانست نحوه اجرا یا خود روش بهتر می شد؟
- سوال چهارم:آیا کسانی بودند که این روش ها را بهتر انجام بدهند؟به چه روشی؟
- سوال پنجم:برنامه بعدی من به چه شکلی خواهد شد؟
وقتی به این سوالات جواب بدهیم،تمام جوانب کار را می توانیم بسنجیم که آیا مشکل از خود روش بود و یا نحوه اجرای آن!
گام پنجم حل مسئله:اطمینان از عدم تکرار
در این مقاله دیدیم که 4 گام ابتدایی برای حل مسئله چیست؟
در گام آخر شما باید برای اطمینان از اینکه مجدداً مسئله ای مشابه برایتان پیش نمی آید، سیستم سازی را در دستور کارتان قرار دهید.
سیستم سازی یعنی ایجاد یک روتین برای حل یک مسئله مشابه.
راستش را بخواهید، یک قانون نانوشته در دنیا وجود دارد و آن این است:
«تا درس نهفته در اشتباهی را نیاموزیم، آن مشکل در زندگی ما تکرار خواهد شد…»
و در نهایت بهترین قانونی که میتوانید داشته باشید این است:
اشتباهات دیگران را تکرار نکنید و هیچ اشتباهی را دوبار تکرار نکنید….
در پایان از شما می خواهم که مقاله های مرتبط را در سایت ذهن خلاق مطالعه بفرمایید.
چگونه به وسیله ماتریس آیزنهاور کارهای خودمان را مدیریت بکنیم؟
چگونه بتوانیم به زندگی دلخواه خود دست پیدا بکنیم؟
چگونه بتوانیم در یک روز کارهای یک هفته را انجام بدهیم؟